W rozwój przedsiębiorstwa zaangażowanych jest wiele grup – od właścicieli, przez pracowników aż po dostawców usług czy materiałów. W przypadku spółek wskazać trzeba dodatkową grupę – akcjonariuszy. Nadzór właścicielski to zagadnienie dotyczące właśnie właścicieli i akcjonariuszy – poprzez nadzór właścicielski mogą oni zadbać o swoje interesy.

Co to jest nadzór właścicielski?

W aktualnie obowiązujących przepisach na próżno szukać definicji nadzoru właścicielskiego. Co to jest zatem nadzór właścicielski i jak należy rozumieć to sformułowanie? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba zacząć od wyjaśnienia, że osoby powierzające swój majątek spółkom nie zawsze mogą w pełni zaangażować się w ich działalność. Wówczas jednak nie pozostają bez możliwości nadzorowania działań kadry zarządzającej. Służy temu właśnie nadzór właścicielski. 

Nadzór właścicielski należy rozumieć jako egzekwowanie praw własnościowych – akcjonariusze poprzez formalnego przedstawiciela (lub przedstawicieli) dbają o swoje interesy. Zadania tych przedstawicieli mogą być różnorodne, a wśród nich wymienić można: 

• bieżące monitorowanie działalności przedsiębiorstwa i ocenianie jego przyszłych wyników finansowych, 
• pełnienie funkcji doradczej – korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, przedstawiciele mogą wspierać akcjonariuszy w podejmowaniu decyzji, 
• identyfikowanie zagrożeń i ich neutralizowanie, a także łagodzenie skutków ich wystąpienia, 
• monitorowanie działań zarządu – pozwala to określić, czy zarząd poprzez swoje działania realizuje założoną strategię i plany, 
• przygotowywanie analiz – w oparciu o otrzymane analizy właściciele mogą wyznaczać dalszy kierunek rozwoju spółki. 

Po uwzględnieniu listy powyższych zadań staje się jasne, że wdrożenie nadzoru właścicielskiego jest podyktowane głównie zabezpieczeniem interesów właścicieli.  

Nadzór właścicielski a nadzór korporacyjny – jaka jest różnica?

W kontekście pytania, co to jest nadzór właścicielski, często pojawiają się inne pojęcia, w tym zwłaszcza nadzór korporacyjny (ład korporacyjny). Nie są to terminy tożsame – nie można postawić między nimi znaku równości. Powód jest prosty – nadzór korporacyjny to pojęcie szersze niż nadzór właścicielski. 

Nadzór korporacyjny – w przeciwieństwie do nadzoru właścicielskiego – nie jest skoncentrowany wyłącznie na ochronie interesów akcjonariuszy. Przeciwnie, zadaniem dobrego ładu korporacyjnego jest równoważenie interesów różnych grup, które są związane z danym podmiotem. Poza wspomnianymi akcjonariuszami będą to zatem klienci, dostawcy czy nawet lokalna społeczność. Stąd ład korporacyjny należy rozumieć jako zestaw reguł i praktyk regulujących całokształt funkcjonowania spółki. 

Podsumowując: nadzór właścicielski to termin o węższym zakresie niż nadzór korporacyjny, gdyż ten pierwszy jest skoncentrowany wyłącznie na relacjach między właścicielami a zarządzającymi. 

Jakie są cele nadzoru właścicielskiego?

Wiedząc, co to jest nadzór właścicielski, można wskazać jego zadania. Głównym celem nadzoru jest wzrost efektywności działania firmy. Nieustanne podnoszenie sprawności funkcjonowania spółki wiąże się też z innymi dążeniami – wskazać wystarczy: 

• poprawne realizowanie zadań przez spółkę, 
• racjonalne wykorzystanie zasobów posiadanych przez spółkę, 
• zapewnienie przejrzystego funkcjonowania spółki. 

Pod koniec 2022 r. znowelizowano kodeks spółek handlowych m.in. w zakresie nadzoru właścicielskiego. Co uległo zmianie?  

Rada nadzorcza może żądać choćby sprawozdań i dokumentów m.in. od zarządu i osób zatrudnionych na podstawie umów o pracę. Jednocześnie osoby, które na podstawie nowych przepisów mają obowiązek przekazania informacji i tego nie robią, muszą liczyć się z surowymi konsekwencjami – takie działanie zostało uznane za przestępstwo i jest zagrożone grzywną albo karą ograniczenia wolności. 

Nadzór właścicielski w grupie kapitałowej – co warto wiedzieć?

Nadzór właścicielski to zagadnienie związane również z grupami kapitałowymi. Jak wygląda nadzór właścicielski w grupie kapitałowej? Jest on bardziej złożony, a to ze względu choćby na szeroką grupę interesariuszy – mowa tu o interesariuszach poszczególnych jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej. Za dodatkowe utrudnienie można uznać sytuację, w której w skład grupy wchodzą zagraniczne spółki. Wówczas dużo bardziej czasochłonne jest m.in. pozyskiwanie informacji. 

Nadzór właścicielski w grupie kapitałowej może mieć następujące formy: 

• forma kodeksowa – nadzór w tej formie może być realizowany np. poprzez radę nadzorczą czy walne zgromadzenie akcjonariuszy, 
• forma pozakodeksowa – w tym przypadku kluczowe jest skoncentrowanie się na powiązaniach innych niż kapitałowe, np. personalnych.  

Aby nadzór właścicielski w grupie kapitałowej był skuteczny, najczęściej wymienione wyżej formy zostają wdrożone jednocześnie. 

Masz dodatkowe pytania? Potrzebujesz wsparcia w tym zakresie?

Skontaktuj się z nami już teraz! Doświadczeni eksperci z biuro rachunkowe Warido z pomocą dla Twojej firmy. 

• Napisz do nas e-mail: [email protected] 

Materiał zewnętrzny